Παιδικός εκφοβισμός: Bullying

Τι ηλικία έχουν τα παιδιά-θύτες που επιτίθενται σε συνομήλικα; Είναι έφηβοι ή πιο μικρά παιδιά;

Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε ότι οι μικροί «νταήδες» δεν είναι μόνο αγόρια, αλλά και κορίτσια. Ο μικρός εκφοβιστής μπορεί να ξεκινήσει από την προσχολική ηλικία, τα μεγαλύτερα ποσοστά όμως τα συναντάμε στη μέση σχολική και εφηβική ηλικία.

Εσείς ως γιατρός έχετε έρθει σε επαφή με παιδιά τα οποία πέφτουν θύματα βίας ή εκφοβισμού από συνομιλήκους και συμμαθητές τους; Με ποιο τρόπο τα βοηθήσατε;

Όλο και πιο συχνά συναντάμε τέτοιου είδους παθολογικές συμπεριφορές, τόσο θύτες όσο και θύματα. Το παιδί θύμα χρήζει ψυχολογικής βοήθειας για να μπορέσει να επουλώσει το τραύμα από τη βίαιη παρενόχληση, να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του στο σχολικό και μαθητικό περιβάλλον, να επανακτήσει την αυτοπεποίθησή του και την αυτοαξία του.

Τι θα συμβουλεύατε ένα γονιό, που έχει καταλάβει ότι το παιδί του έχει πέσει θύμα εκφοβισμού ή βίας από κάποια συμμορία στο σχολείο ή στην παρέα;

Αν το παιδί σας έχει γίνει μελαγχολικό, καταθλιπτικό, έχει μειωθεί η σχολική του επίδοση, είναι εκνευρισμένο και σκεπτικό, τότε ως γονιός θα πρέπει να ζητήσετε από το παιδί σας να σας εμπιστευτεί , να σας μιλήσει και να σας εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει χωρίς να φοβάται. Ο γονιός θα πρέπει να απενοχοποιήσει το παιδί του και να του εξηγήσει ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για τη συγκεκριμένη συμπεριφορά που υφίσταται, ότι πολύ αξιόλογοι και πετυχημένοι άνθρωποι είχαν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού και υπάρχει λύση. Θα πρέπει τέλος να του εξηγήσει ότι οφείλει να αναφέρει το/τα περιστατικό/περιστατικά βίας στον διευθυντή του σχολείου και στους καθηγητές από τους οποίους θα ζητήσει βοήθεια την επόμενη φορά που θα βρεθεί σε δύσκολη θέση.

Συνοπτικά:

• Μην ενθαρρύνετε το παιδί να ανταποδώσει τον εκφοβισμό γιατί δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τα όρια του εκφοβιστή με κίνδυνο πρόκλησης βλάβης στη σωματική ακεραιότητα και των δύο παιδιών.
• Αν πρόκειται για ομάδα εκφοβιστών, να παροτρύνετε το παιδί να μιλήσει με το πιο αδύναμο μέλος και να του εξηγήσει ότι αυτό που κάνει δεν είναι σωστό.
• Ενθαρρύνετε το παιδί να συνοδεύεται από φίλους, συμμαθητές, συνομιλήκους στη διαδρομή προς και από το σχολείο, στη διασκέδαση, όταν βρίσκεται έξω για παιχνίδι, διότι η συμμορία ή ο εκφοβιστής επιτίθενται σπάνια σε ένα παιδί που βρίσκεται σε ομάδα.
• Να απαιτήσετε από το σχολείο να ενημερώσει τους γονείς του παιδιού «εκφοβιστή» για τη συμπεριφορά του παιδιού τους.
• Μην υποτιμάτε τις συνέπειες που μπορεί να έχει ο εκφοβισμός στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού σας. Η συμβουλευτική με Ψυχολόγο είναι σε αυτές τις περιπτώσεις αναγκαία τόσο για το παιδί όσο και για τους γονείς.

Τι ωθεί κατά τη γνώμη σας ένα παιδί να επιτίθεται τόσο βίαια και ωμά σε συνομιλήκους τους;

Στις μητέρες που αναρωτιούνατι αν και το δικό τους παιδί μπορεί να γίνει εκφοβιστής, ή είναι ήδη «τρομοκράτης» στο σχολείο, αξίζει να αναφέρουμε ότι φυσιολογικά, καθώς μεγαλώνουν, τα περισσότερα παιδιά εκφράζουν επιθετικότητα. Το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτά με τη σωστή αντιμετώπιση από τους γονείς, σταματούν και εγκαταλείπουν αυτόν τον τρόπο έκφρασης. Κάποια άλλα όμως ενθαρρύνονται από τη βίαιη γονεϊκή συμπεριφορά ή από την αμέλεια και την αδιαφορία των γονιών τους. Με άλλα λόγια δεν γεννιέται κάποιο παιδί «εκφοβιστής», «νταής» αλλά γίνεται. Πρώιμα σημάδια προβληματικής συμπεριφοράς θα πρέπει να γίνονται αντιληπτά από τους γονείς και να αντιμετωπίζονται άμεσα με τη βοήθεια ειδικού. Τα παιδιά που μπορούν να εξελιχθούν σε «νταήδες» είναι παιδιά μελαγχολικά, αγχώδη, που ενδοβάλλουν και εσωτερικεύουν ότι τα απασχολεί, τα ανησυχεί και τα στενοχωρεί.

Ο πυρήνας της επιθετικής συμπεριφοράς έγκειται στη μη συμμόρφωση στα όρια, των γονέων αρχικά, έπειτα του σχολικού περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, η μητέρα ζητά από το παιδί να κλείσει την τηλεόραση («σε παρακαλώ κλείσε την τηλεόραση») το παιδί δεν υπακούει, 5 λεπτά αργότερα η μητέρα ξαναζητά από το παιδί να υπακούσει και το παιδί συνεχίζει να την αγνοεί. Το παιδί νιώθει ότι ελέγχει τη μητέρα μέσα από τη μη συμμόρφωσή του, η οποία γίνεται ανεκτή. Μετά από πολλή ώρα η μητέρα αγανακτισμένη σηκώνεται και χτυπά το παιδί. Το παιδί παίρνει το μήνυμα ότι η επιθετικότητα σημαίνει δύναμη. Έτσι με τον επιθετικό τρόπο θα νιώθει ότι μπορεί να ελέγχει τον ή/και τους συμμαθητές του. Στο μυαλό των μικρών εκφοβιστών υπάρχει γνωστική σύγχυση μεταξύ της επιθετικότητας, της βίαιης συμπεριφοράς και της δύναμης και απλών κοινωνικών εννοιών. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι ένας άνθρωπος μπορεί να επιβάλει την άποψή του και να χαίρει εκτίμησης με τη δύναμη του μυαλού του και αυτό χρειάζεται να μάθουν οι γονείς στα παιδιά τους. Επίσης, με την ίδια «λογική» ένα παραμελημένο παιδί από τους γονείς θα προσπαθήσει να αντλήσει τη σημαντικότητά του μέσα από το παράδοξο της βίας. Το αρνητικό είναι ότι όσο τα παιδιά αυτά μεγαλώνουν είναι δύσκολο να ξεφύγουν από αυτόν τον ρόλο.

Φυσικά, η έκθεση σε ενδοοικογενειακή βία (λεκτική ή/και σωματική) ή και κακοποίηση είναι κάποιοι κοινωνικοί/περιβαλλοντικοί παράγοντες που σχετίζονται με το «παιδί εκφοβιστή».

Θύτης

Στην προσχολική ηλικία τα «δύσκολα» παιδιά, τα ανυπάκουα και επιθετικά αντιμετωπίζονται συνήθως μόνο από τους γονείς. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται συμβουλευτική γονέων από Ψυχολόγο για να τους κατευθύνει ώστε να αντιμετωπίσουν το μικρό «τερατάκι» τους. Σε μεγαλύτερες ηλικίες τα παιδιά έχουν πλέον «ταυτιστεί» με τον ρόλο του εκφοβιστή και η διαδικασία είναι πιο πολύπλοκη αλλά αντιμετωπίζεται. Στην περίπτωση που το παιδί είναι μεγαλύτερο σε ηλικία, για την επίλυση του προβλήματος χρειάζεται η συνεργασία του σχολείου, και της οικογένειας με σκοπό το παιδί θύτης να αποκτήσει επίγνωση των πράξεών του και να αναλάβει τις ευθύνες του. Ο ψυχολόγος βοηθά στο να αποκτήσει το παιδί ενσυναίσθηση και να αναζητήσει τα αίτια των πράξεών του, τα οποία τις περισσότερες φορές πηγάζουν από την οικογένεια.